Mary and Max

Mary and Max er í hnotskurn skuggalegur og einkennilegur fjársjóður. Ekki nóg með það að hún er öðruvísi, súr og tilfinningarík – sem eru þrælfínir kostir í sjálfu sér – heldur er hún alveg ein sinnar tegundar, frábærlega unnin (ég hef alltaf verið stop-motion aðdáandi – alveg magnað hversu mikil þolinmæði fer í þetta!), oft æðislega fyndin og dílar í þokkabót við þung málefni sem maður sér leirbrúðumyndir venjulega aldrei gera. Stíllinn á henni er eflaust mjög fráhrindandi fyrir suma, en jafnvel ef ég myndi ekki vera hrifinn af sögunni þá myndi ég samt dást að hugrekkinu sem þessi mynd sýnir í miklum skömmtum. Hún er nú aðallega fyrir fullorðna. Helst ekki gera mistök um annað.

Venjulega kýs ég ekki að fara of mikið út í söguþræði, en þar sem þetta er lítil mynd sem á ekki skilið litla athygli vil ég útskýra hversu óhefðbundin og alvarleg sagan er. Myndin fjallar í stuttu máli um einmana átta ára stelpu, sem lifir álíka hamingjusömu lífi og klósettskál. Hún þarf að þola einelti í skólanum – þar á meðal frá kennara sínum, leiðinlegan fæðingarblett á enni sínu og vægast sagt sorglega foreldra. Algjörlega upp úr þurru byrjar hún að skrifast á við fertugan mann (sem er snilldarlega talsettur af Philip Seymour Hoffman) sem býr í New York. Hann er lifir litlu skárra lífi enda kvíða- og offitusjúklingur með Asperger-heilkenni. Þar af leiðandi get ég fullyrt það að ég hef hingað til ekki séð furðulegri pennavini í bíómynd. Þau skiptast allavega á bréfum, mynda óvenjulega vináttu og deila lífsreynslum sínum með hinum aðilanum og kafa rækilega út í verri hliðar lífsins. Ef þér finnst þetta hljóma aðeins of þungt og alvarlegt fyrir „teiknimynd“ þá er sennilegt að myndin sé ekki að fara að ná til þín. Ef ekki hins vegar, þá geturðu verið spenntur fyrir áframhaldinu því allt það þunglynda í sögunni er bara rétt að byrja.

Það kemur samt stórskemmtilega á óvart hvað myndin heldur athygli manns vel þrátt fyrir svona einfalda sögu. Og það kemur enn meira á óvart hversu mikill húmor er í henni þrátt fyrir gráa tóninn. Hann auglýsir sig samt aldrei á vitlausum stöðum og er mestmegnis innifalinn í fáfræði og barnalega sakleysi aðalpersónanna. Það líður samt aldrei langt á milli fyndinna atriða, og svo þegar myndin gerir tilraunir til þess að taka sig eins alvarlega og hún getur heppnast það bara andskoti vel. Þemurnar í sögunni eru líka rosalega góðar og mannlegar. Svo er útlitið á myndinni svo sérstætt og grípandi. Það sem ég held að ýmsum gæti þótt óþægilegt er hversu ýkt og oft á tíðum ljótt útlitið er á persónunum. Litanotkun er einnig geysilega takmörkuð (en útpæld), og svart-hvíti stíll þýska expressionismans er e.t.v. sterkari hér en maður sér t.d. í gömlum Tim Burton-myndum.

Múdið er alltaf að breytast; Stundum er myndin sæt og hjartnæm, stundum hálf ógeðfelld og sjúk en líka sorgleg og nánast alltaf stórfurðuleg. Það eina sem ég hef eitthvað út á að setja er hve hún langt gengur til þess að vera skrítin, eins og hún sé stöku sinnum að reyna aðeins of mikið að vera öðruvísi, sem hún er nú þegar. Hún ofnotar líka oft sömu tónlistina í stað þess að breyta til, og það verður aðeins of böggandi þegar maður tekur eftir því. Hún er samt svo skemmtilega skrifuð og athyglisverð og sömuleiðis sjónrænt séð skemmtileg og frekar athyglisverð í útliti. Ég mæli hjartanlega með henni fyrir alla sem horfa mikið á bíómyndir og vilja prófa eitthvað nýtt og undarlegt.